Merhaba! Ben Levent Erentürk, Groningen Üniversitesi'nden mezun olmuş bir klinik psikologum. Bugün sizlere travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) hakkında bilgi vermek ve bu önemli konuya dikkat çekmek istiyorum. TSSB, toplumda yaygın olarak görülen ve bireylerin yaşam kalitesini etkileyen önemli bir zihinsel sağlık sorunudur. Bu yazıda, TSSB'nin ne olduğunu, belirtilerini ve tedavi yaklaşımlarını ele alacağım.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir? Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bireylerin yaşamlarında yaşadıkları şiddetli travmatik olayların ardından ortaya çıkan zihinsel sağlık sorunudur (American Psychiatric Association, 2013). Bu tür olaylar savaş, doğal afetler, fiziksel veya cinsel saldırı, kaza gibi olaylardır ve bireylerin güvende hissetmelerini tehdit eder. TSSB, travmatik olayı yaşayan kişilerde, olayın ardından uzun süreli ve yoğun stres belirtileri ile karakterizedir.
TSSB Belirtileri TSSB belirtileri genellikle aşağıdaki dört ana kategoride toplanır (American Psychiatric Association, 2013):
Yeniden yaşantılama: Travmatik olayın sürekli ve istenmeyen şekilde hatırlanması, rüyalar ve kâbuslar, hatta gerçekçi "flashback" deneyimleri.
Kaçınma: Travmatik olayla ilgili düşünceler, duygular ve durumlarla karşılaşmaktan kaçınma.
Olumsuz düşünce ve duygu değişiklikleri: Kendine ve başkalarına güvensizlik, umutsuzluk, aşırı suçluluk ve karamsarlık hissetme.
Aşırı uyarılmışlık ve tepki: Sürekli gerginlik, uyumakta güçlük, sinirlilik, ani öfkelenme, konsantrasyon zorluğu ve sıçrama refleksi gibi belirtiler.
TSSB Tedavisi
TSSB tedavisinde, klinik psikologlar ve diğer zihinsel sağlık uzmanları çeşitli yaklaşımlar kullanır. İşte bazı yaygın tedavi yöntemleri:
Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT): CBT, bireylerin travmatik olayla ilgili düşüncelerini ve inançlarını sorgulamalarına ve bu düşüncelerin duyguları ve davranışları üzerindeki etkisini anlamalarına yardımcı olur (Resick et al., 2017). CBT, aynı zamanda bireylere başa çıkma becerileri kazandırarak travma belirtileriyle baş etmelerine yardımcı olur.
Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR): EMDR, travmatik anıların neden olduğu duygusal yoğunluğu azaltmaya ve bu anıların daha sağlıklı bir şekilde işlenmesine yardımcı olan bir terapi yöntemidir (Shapiro, 2014). Bu yöntemde, terapist göz hareketlerini veya başka dikkat dağıtıcı uyarıcıları kullanarak, bireyin travmatik anıyı güvende hissederken düşünmesini sağlar.
Yaratıcı Sanat Terapileri: Yaratıcı sanat terapileri, resim, müzik, dans veya drama gibi sanatsal ifade biçimlerini kullanarak bireylerin travmatik deneyimlerini anlamalarına ve ifade etmelerine yardımcı olur (Malchiodi, 2005). Bu terapiler, özellikle sözel ifade etmekte güçlük çeken bireyler için faydalı olabilir.
İlaç Tedavisi: TSSB belirtilerinin yönetilmesinde bazı durumlarda ilaç tedavisi de kullanılabilir. Antidepresanlar ve anksiyolitikler gibi ilaçlar, uygun tıbbi gözetim altında, bireylerin duygu durumunu düzenlemelerine ve kaygı düzeylerini azaltmalarına yardımcı olabilir (Hoskins et al., 2015).
Destek Grupları: Travma mağdurları için düzenlenen destek grupları, benzer deneyimler yaşayan kişilerin bir araya gelerek tecrübelerini paylaştığı, güçlü bir sosyal destek ağı sağlar (Markowitz et al., 2015). Bu gruplar, bireylerin yaşadıkları zorluklarla başa çıkarken yalnız olmadıklarını anlamalarına ve başkalarından öğrenerek iyileşme süreçlerine katkıda bulunmalarına yardımcı olur.
TSSB, zihinsel sağlık alanında önemli bir konu olup, etkili tedavi yöntemleriyle bireylerin yaşam kalitelerini önemli ölçüde artırabilir. Eğer siz veya sevdikleriniz TSSB belirtileri yaşıyorsanız, bir klinik psikolog veya diğer ruh sağlığı uzmanlarıyla iletişime geçerek yardım almak önemlidir.
Kaynakça American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
Hoskins, M., Bisson, J. I., Chitnis, X., Duffy, M., Lewis, C., Mead, G., ... & Roberts, N. P. (2015). Pharmacotherapy for post-traumatic stress disorder: systematic review and meta-analysis. The British Journal of Psychiatry, 206(2), 93-100.
Malchiodi, C. A. (Ed.). (2005). Expressive therapies. New York, NY: Guilford Press. Markowitz, J. C., Petkova, E., Neria, Y., Van Meter, P. E., Zhao, Y., Hembree, E., ... & Marshall, R. D. (2015). Is exposure necessary? A randomized clinical trial of interpersonal psychotherapy for PTSD. American Journal of Psychiatry, 172(5), 430-440.
Resick, P. A., Monson, C. M., & Chard, K. M. (2017). Cognitive Processing Therapy for PTSD: A Comprehensive Manual. New York, NY: Guilford Press.
Shapiro, F. (2014). The role of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapy in medicine: addressing the psychological and physical symptoms stemming from adverse life experiences. The Permanente Journal, 18(1), 71-77.